Przyczyn wybuchu wojny domowej w Hiszpanii było kilka. Należy zacząć od tego, że od wieku XIX następował sukcesywny rozkład tego wielkiego imperium kolonialnego. Kroplą, która przechyliła czarę była przegrana ze Stanami Zjednoczonymi w 1898 roku. Wtedy to Hiszpanie stracili jedne ze swych najważniejszych terytoriów zamorskich chodzi tu o Kubę, Filipiny i Puerto Rico. Poza tym cały wiek XIX to ciągłe problemy społeczne i gospodarcze. Hiszpania toczyła wtedy wiele wyniszczających wojen z państwami sąsiednimi jak i wojen wewnątrz swych kolonii Wskutek wojny z USA nastąpiło znaczne osłabienie państwa w wyniku braku stabilizacji politycznej i gospodarczej. Od tego momentu uwaga władz skupiała się na polityce wewnętrznej. Efektem tego jest zajęcie neutralnej pozycji podczas pierwszej wojny światowej. Poza tym Hiszpania była jednym z najbardziej zacofanych krajów Europy. Nie tyle chodzi tu o rozwój technologiczny ile o stosunki społeczne, które jeszcze w XX wieku bliskie były feudalnym. Stan takowy podtrzymywany był przez trzy główne siły: arystokracje, wojsko i niezwykle potężny a zarazem bardzo konserwatywny kościół.

Mimo kilkukrotnych prób obalenia tej triady nie udało się. Wszelkie te napięcia coraz bardziej kumulowały się w społeczeństwie. Od zakończenia pierwszej wojny światowej władza w Hiszpanii przechodzi z rąk do rąk. Ostatnim krokiem tej politycznej huśtawki były przeprowadzone w lutym 1936 roku wybory do parlamentu. Zwyciężył w nich tzw. Front Ludowy (koalicja socjalistów, anarchistów, komunistów, trockistów). Od tego momentu sytuacja w kraju stawała się coraz bardziej napięta. Zwycięstwo sił lewicowych wywołało duże zaniepokojenie hiszpańskiej prawicy. Zaczęły się uliczne potyczki, polityczne morderstwa. Właściwym początkiem hiszpańskiej wojny domowej był wszczęty w hiszpańskim Maroku i na Wyspach Kanaryjskich bunt, na którego czele stanął generał F. Franco. Uzyskał on poparcie około 85% oficerów wojsk lądowych. Marynarka i lotnictwo w znacznym stopniu stanęło po stronie rządu. W początkowej fazie wydawało się, że wojna zakończy się bardzo szybko. Można było tak sądzić po tym jak rebelianci, których główne siły zostały dzięki działaniu marynarki i lotnictwa odcięte od kontynentu. Wtedy to właśnie do konfliktu włączyły Niemcy i Włochy. Stworzyły one tunel powietrzny, przez który zaczęto przerzucać w lipcu 1936 roku dziesiątki tysięcy żołnierzy, amunicji i broni.

W rezultacie tego stosunek sił zmieniał się szybko na korzyść rebeliantów. Dodatkowo po ich stronie walczyło ponad 300.000 żołnierzy obcych narodowości. Dodatkowo wskutek polityki nieinterwencji prowadzonej przez państwa zachodnie ( co oznaczało blokadę) rząd republikański stracił możliwość przywozu zakupionej za granicą broni. Z pomocą republice pospieszył ZSRR i Meksyk oraz ochotnicy z kilkudziesięciu krajów Europy ( jak podają źródła ogółem około 35-45 tysięcy żołnierzy). Jak już wspomniałem w początkowym okresie walk wojska republiki miały przewagę. Legalny rząd sprawował władzę nad większością terytorium państwa. Jednak wraz z coraz większym zaangażowaniem Niemiec i Włoch republika zaczęła przeżywać coraz cięższe chwile. Od wiosny 1938 roku dodatkowo jedność Frontu Ludowego zaczęła się kruszyć. Najcięższe walki toczyły się o Madryt gdzie republikanie odparli cztery ofensywy rebeliantów. Ciężkie walki toczyły się również w obronie Malagi i Saragossy. Obydwie walczące strony uciekały się do terroru w stosunku do ludności cywilnej.

Początek roku 1939 roku to już praktycznie totalna przewaga wojsk faszystowskich. Wojska republikańskie pokonane zostały w Katalonii a 28 marca 1939 roku padł Madryt. Jeśli chodzi o bilans wojny domowej w Hiszpanii to był to najkrwawszy konflikt wewnętrzny Europy XX wieku. W walkach zginęło 90.000 nacjonalistów i 110.000 republikanów. Podaje się, że około miliona osób zostało rannych. 130.000 ludzi zostało zamordowanych poza linią frontu. Dodatkowo 500.000 obywateli Hiszpanii znalazło się na wygnaniu, zaś 200.000 zginęło wskutek późniejszych prześladowań. Koniec wojny ogłoszony przez Franco 1 kwietnia 1936 roku był jednocześnie początkiem jego dyktatury w tym kraju aż do roku 1975. A co do tego wszystkiego ma historia Trzeciej Rzeszy??. Otóż Niemcy brały można powiedzieć czynny udział w walce. Z Niemiec wysłany został wyposażony 100 samolotów słynny "Legion Kondor". Poza tym do końca wojny statki niemieckie dostarczyły do Hiszpanii prawie 17.000 osób, ponad 1000 pojazdów oraz 125.000 ton sprzętu wojennego.

Zastanawiacie się, jakie profity otrzymywały z pomocy dla Hiszpanii. Otóż pierwszym zyskiem jest możliwość przećwiczenia w boju (głównie Luftwaffe) teoretycznych założeń sposobów walki. Poza tym konflikt ten zbliża Hitlera z innym dyktatorem - Benito Mussolinim. Wiadome było, że jeli Hitler będzie miał Duce po swojej stronie zapobiegnie jego współpracy z Francją i Wielką Brytanią. W końcu konflikt w Hiszpanii był czym, co odwracało uwagę od prawdziwych zapędów Hitlera, czyli Czechosłowacji i Austrii. Poza tym w tej wojnie Hitler zyskał kolejnego może nie sojusznika ale przynajmniej pewnoć iż w przyszłoci nie ma powodów obawiać się po której stronie stanie Hiszpania.